Egeta

Egeta je rimsko naselje i utvrđenje kod Brze Palanke na Dunavu. Njen položaj na rakrsnici dunavskih puteva je uticao da Egeta u svim razdobljima svoje istorije ima snažnu vojnu posadu. ( Slika 24 )

Prve podatke i plan utvrđenja u Brzoj Palanci dao austrijski grof i inženjer Marsilji 1680. godine. Na osnovu njegovog plana vidi se da je utvrđenje pravougaone osnove sa kružnim kulama na uglovima, od kojih se zapadna kula tada dobro videla, dok su ostale, zajedno sa bedemima bile pokrivene zemljom. Marsilji je zabeležio i antički put popločan kamenom, koji se iz logora račvao na sever prema Trajanovom mostu, i na zapad prema Donjem Milanovcu.

Podrobnija obaveštenja o starinama u Brzoj Palanci ostavio je F. Kanic. On je video i izmerio tri kastela ( A, B, C ) i ostatke civilnog naselja na samoj obali Dunava. Prema Kanicu, najveći je kastel A, razmera 106 x 94 m. Srednje veličine je kastel B, razmera 54 x 26 m, dok je najseverniji kastel C tada bio jako oštećen izgradnjom puta za Miroč. Sačuvani su, i tada dobro vidljivi bedemi, koji se od kastela A i C spuštaju upravno na obalu Dunava i zatvaraju naselje koje se razvijalo u podnožju kastela.

Kanic je video u blizini crkve u Brzoj Palanci i ostatke civilnog naselja Egete, koje su još tada visoke vode Dunava plavile. Od naselja je prema kastelu A vodio jedan put.[1]

Utvrđenje u Brzoj Palanci je podignuto na levoj obali Crkvenog potoka, na dominantnom bregu, koji je sa tri strane dobro zaštićen strmim liticama, dok je za prilaz mogla biti korišćena jedino pogodna zapadna strana. Utvrđenje je sagrađeno od lomljenog kamena, nepravilne četvorougaone osnove, dimenzija 84 x 33 m. Na uglovima su postavljene kružne kule, neposredno uz ru platoa, koje su vremenom obrušene. Debljina bedema iznosi 2,10 m, a očuvana visina iznaosi najviše 2 m. Konstrukcija bedema je jednostavna: veći pritesani kamenovi ređani su uz ivice, a unutrašnjost ispunjena sitnijim lomljenim kamenom, oblucima, a veoma retko komadima opeka zalivenih malterom. Kula na uglovima su većim delom obrušene, ali su sačuvani počeci, koji omogućavaju pouzdanu rekonstrukciju.

Severno od predhodno pomenutog kastela, konstantovan je bedem od kamena i opeke, u dužini od 8,00 m, koji se pruža u pravcu sever – jug. Bedem je delom oštećen, a u iskopu, koji je prilikom vađenja kamena učinjen, vidljiv je nadzemni deo bedema sa pet redova opeka u libažnom sloju, i substrukcijom od lomljenog kamena zalivenog malterom. Debljina bedema iznosi 3,40 m. Bedem se prema jugu prati po konfiguraciji terena u dužini od 70 m, kada skreće na istok, pod oštrim uglom, prema Dunavu. Na severnom kraju, odmah uz njegov vidljiv deo započinje kružna kula, kojom se na ovom delu bedema završava. Čini se, takođe, prema konfiguraciji terena, da je i ovde skretanje pod oštrim uglom, iz čega proizilazi da je u pitanju utvrđenje trougaone osnove. Ovo utvrđenje leži prema Kanicovom planu između kastela B i C. Kastel vremenski pripada kasnoj antici, sudeći prema građevinskom materijalu i tehnici gradnje. Moguća trougaona osnova ga približava ka istodobnom kastelu Bosman, na đerdapskom limesu.[2]

---

[1] П. Петровић, Брза Паланка – Егета, Ђердапске свеске II, Београд 1984., стр. 153 - 159

[2] Isto.